İhram Yasakları

8 Ekim 2011 tarihinde yayınlandı. görüntülenme Mukayeseli Fıkıh Müzakereleri

Abdülaziz Bayındır:

Hac mevsimindeyiz biliyorsunuz. Artık vatandaşlarımız hacca gitmeye başladılar. Kurban bayramı da yakın. Geçen hafta hac ve umre ibadetinde ihrama giren hacı ve umrecinin uyması gereken bir takım başka emirler var. Kendisine yasak olan bir takım davranışlar var. Konuyla alakalı bir sohbet yapacaktık. Bu konuda Doktor Abdullah Trabzon bir doktora yapmıştı. “Hac İbadetinde Yasaklanan Davranışlar” diye bir doktora yapmıştı. Geçen hafta beklenmedik bir mazereti çıktığı için yapamamıştık, bu hafta onu yapıyoruz.

İhram kelimesi daha önceki sohbetlerimizde de söylemiştik harama girmek anlamına geliyor. Haram yasak manasına gelir. Allahın haram kıldığı şeyler de Allahın yasakladığı şeylerdir. Mesela içki haram,  domuz eti haram… Yasak dokunamazsın. Adam öldürmek de haram. Bir açıdan insanın da dokunulmazlığı var. Yani şimdi haram olan şey bazen kötü olduğu için haram olur bazen de çok iyi olduğu için haram olur. Mesela şuraya girmek yasaktır dersiniz. Niye? Orası falancanın haremidir dersiniz. Niye ona ait başkası giremez manasına. Dolayısıyla ihram da yasağa girmek yani hac ve umre yapan kişilerin daha önce yapabilecekleri bir takım davranışları terk etmeleri anlamına geliyor.

Namaz kılarken de ihram söz konusudur. Yani namaz kılan kişi de ihrama girmiş olur. Onun için Allahüekber deyip namaza başladığınız zaman ona tahrime tekbiri denir. Daha önce konuşurken artık selam verene kadar konuşamazsınız. Daha önce yürürken yürüyemezsiniz daha önce yersiniz içersiniz ama o andan itibaren yeme içme yasaktır. Yani bir takım yasak davranışlar başlar ve yapmanız gereken ilave görevler ortaya çıkar. İşte kıyamda bulunacaksın, kıraatte bulunacaksın, rükû yapacaksın, secde yapacaksın ve nihayet selam noktasına girince haramdan çıkmış olursunuz. Hac ve umrede de tıraş olunca ihramdan çıkıyorsunuz. Nasıl namaz tamamlanmadan selam verilmiyorsa ihramda yapılacak görevler tamamlanmadan da tıraş olunmuyor. Aynen bunun gibi.

Şimdi namaza başlayan bir kimse az önce söylediğimiz gibi bazı şeyleri yapmak bazı şeyleri yapmamak zorunda oluyor. Oruç da aynı şekilde… Başladığınız zaman yeme içme ve cinsel ilişki belli bir süreyle sınırlı olmak üzere yasak olmuş oluyor. Dolayısıyla hac ve umre için ihrama girmiş olanlar için yasak olanlar nelerdir? Bugün bu konuda doktora yapmış olan ve Mekke İlm-ül Kuran Üniversitesi’nde okumuş, orada sayısız hac ve umre yapmış ve halen de yapmaya devam eden arkadaşımız Abdullah Trabzon’dan dinleyeceğiz bu konuları. Abdullah şimdi söz sende…

Abdullah Trabzon:

Biz bu çalışmayı muhterem hocamla beraber yaptık. Doktora tezimizin başlığı “Hac İbadetinde Yasak Davranışlar”. Bu teze karar verdiğimizde şöyle bir metot uygulamaya karar verdik. Adı üzerinde Kuran ve sünnet ışığında hac ibadetinde yasak davranışlar. Kuran ve sünnet ışığında olaya bakmak için öncelikle Kuran’dan bununla ilgili ayetleri sıraladık. Bu ayetleri sıraladığımızda önce biz Kuran ile yasaklanan yasaklar, davranışlar diye bir başlık çıkarmıştık. Bu yasaklar da şu şekildedir:

Bakara 197’de[1]: Rafes. Rafes cinsel ilişki ve cinsel ilişkiye çağıran her türlü söz ve davranış olarak Kuranı Kerim’de böyle tespit ettik. Bunu zenginleştirmek için müfredata, sözlüklere, hadislerde kullanımına baktık ve bunun genel anlamıyla bu şekilde olduğunu tespit ettik. Mesela “Oruç gecelerinde rafes size helal kılındı. (Bakara 2/187)” Yani karı koca arası cinsel ilişki helal kılındı bu ayette. Diğer ayetler ve hadislere bakınca rafesin cinsel ilişkiyi çağrıştıran sözler olduğu ortaya çıkmış oldu.

Bu Kuran’la sabit olan bir yasak… Belli süre içerisinde niyet ve ihramlandıktan sonra belli şeyleri kendimize yasak kılıyoruz. Yani bir kendimizi çerçeve içerisine alıyoruz, bu süre içerisinde, bu çerçeve içerisinde bunlar yasak. Yalnız bunun tersi anlaşılmasın. Sadece ihramla olan bir yasak değil. Ama ihramda çok daha ağır bir yasak olduğu için ayeti kerimede sıralamaya böyle başlamış.

Abdülaziz Bayındır:

Tabi şimdi rafes kelimesi ihrama mahsus bir yasak. Erkeğin ya da kadının eşiyle ilişkiye girmesi ihram dışında yasak değil.

Abdullah Trabzon:

Ayetin sıralamasında rafesi başa alması zannediyorum yasakların ağırı olması hasebiyle öne alınmış. Füsuk da bütün kötü sözler yani yasaklar, günahlar demek olduğunu tespit ettik ayetler ışığında. Füsuk ile ilgili Allaha isyan olan bütün şeylerin yasak olduğu anlamı çıkıyor. Müslümana küfretmek, müslümanla savaşmak bunlar füsuktur. Bütün küfür ve küfrü çağrıştıran her şeyin yasak olduğunu görüyoruz. Diğer bu anlamda ayetlerde de bu şekilde geçtiğini görüyoruz. Mesela en sonunda bu yasakları tespit ettik ve bununla birlikte hac ibadeti esnasında ihramlıyken cinsel duygu ve cinsel ilişkileri içeren her şey yasak ve buna mukaddime olacak bütün yasak davranışları da yasaklıyor.

Abdülaziz Bayındır:

Fasıklık her zaman yok da o zaman özellikle yok.

Abdullah Trabzon:

Bir de cidal kavramı var. Bir ayeti kerimede peş peşe zikrediyor bunu rabbimiz. Bununla ilgili tartışmalar var. Cidal haccın doğası gereği insanlar farklı bir topluma, farklı bir iklime gitmelerinden dolayı insanlar hakikaten basit şeyleri büyütebiliyorlar. Bu yüzden de çok basit şeylerden dolayı en yakın yol arkadaşını, kardeşini kırabiliyor, üzebiliyor. Sanki rabbimiz bunu da taktiren düşünerek bunun da yasak olduğunu, tartışmanın, kavga etmenin sözle birbirini rahatsız etmenin yasak olduğunu vurgulayarak bu ibadet esnasında bunun mümkün olabileceğini ama olmadan da yasağı getirerek ona hazır olmamızı ifade ediyor.

Abdülaziz Bayındır:

O yüzden hacılara hep sabır tavsiye edilir. Hacı sabır, hacı sabır…

Abdullah Trabzon:

Paradan çok hacıya sabır lazım derler. Sabrın varsa o yolculuk biter. Herhalde bu hocam farklı bir iklime gidiyor, ortamı da bilmiyor o kalabalıkta basit şeyleri büyütme ihtimali gerçekten meydana geliyor.

Abdülaziz Bayındır:

Burada şöyle bir şey oluyor. Götüren firmalar öyle şeyler söylüyor ki sanki orada bir tatile gidiyormuşsun gibi. Adam da öyle bir şey bekliyor orada. Tatil gibi zevk alacağız falan. Ben ilk sene o şekilde gittim. Mehmet hoca da vardı zaten. Onun da benim de bayağı çektiklerimiz var. Ha şimdi rahatlayacağız derken daha sıkıntılar. Çünkü bize öyle bir pembe tablo çizdiler. Ondan sonra tekrar hacca giderken hacıları topladım Süleymaniye Camisinin bahçesinde. Dedim hacılar Mekke’ye ve Medine’ye tatil amacıyla gitmek isteyen varsa bir adım öne çıksın. Şaşırdılar kimse öne çıkmıyor. Dedim hepiniz ibadet için mi gidiyorsunuz? Elbette yani şüphen mi var? Dedim eğer tatil niyetiyle şöyle güzel bir vakit geçiririm diye gideniniz varsa sevap alamayacak bari arkadaşlara tembih edelim sizinle ilgilensinler özel olarak. Sevap alamayacaksınız bari sıkıntı çekmeyin. Ama şimdi hepiniz sevap almak için mi gidiyorsunuz? Evet. Öyleyse şunu bilin ki ananızdan emdiğiniz burnunuzdan gelmeden hacı olamazsınız! Bu defa hacılar hocam o kadar mı zor? O kadar zor kardeşim. Bu ibadet zor bir ibadet öyle günahlarından arınmak kolay değil. Allah senin ananı ağlatır orada. Geliyorsan gel gelmiyorsan şimdiden vazgeç. Şimdi herkes bu şekilde hacca gitti. Dönüşte geldiler ya hocam o senin dediğin durum hiç olmadı. Çünkü ben ananızdan emdiğiniz burnundan gelir deyince hep daha zorunu beklediler. Dolayısıyla problemsiz bir hac yaptık geldik o sene. Ondan sonra ben her sene öyle yaptım.

Bir de bana şunu söylediler Abdullah hoca hocam kaybolursak ne yapalım? Ne demek kaybolursak? Türkiye’den geleceksiniz burada kaybolacaksınız. Gözüme görünmeyin diyorum. Kaybolan gözüme görünmesin! Böyle şey olur mu ya! Dönüşte bazıları dedi ki hocam ben aslında kayboldum da sana söylemedim! Dolayısıyla baştan insan bunları bilmeli. Evet, firmalar tabii ki ellerinden gelen hizmeti yapacaklar o ayrı bir şey. Ama hac ibadetinin yapısından kaynaklanan sıkıntılar var. O cidal meselesi bakıyorsunuz ki başka bir zaman adam hiç problem yapmaz bu şeyi orada problem yapıyor ve arkadaşıyla mücadeleye giriyor. Niye yapıyor? Bir kere ortam çok farklı bir ortam… Şartlar çok farklı, tabiat şartları farklı yoruluyorsunuz.

Bir gün de hiç unutmadığım şöyle bir olay oldu. İlk gittiğimiz zaman Arafat’tan indik yayan çadırlarımızı arıyoruz. Yaşlılar gençlere eşyalarını taşıtmaya çalışıyorlar ama hepimiz yorgunuz. Yukarıdan da güneş fena halde vuruyor böyle alışmadığımız bir güneş adamın beynine işliyor. Abdullah Vanlıoğlu elinden megafonu hiç bırakmazdı. Dedi ki hacılar durun! Duymak istediğimiz en güzel söz bu. Durur durmaz herkes oturdu. Hiç kimsenin ayakta duracak hali yok. Dedi ki gençler hiç kimse yaşlıların eşyasını almayacak dedi. Geri verin bakayım onlardan aldıklarınızı. Yaşlılar şaşırdılar ne diyor bu hoca böyle? Dedi ki biz size Mekke’de demedik mi taşıyacağınız kadar eşya alın diye? Ne doldurdunuz böyle? Şimdi eşyanızı siz taşıyın ki yarın ahirette taşıtacak adam bulamazsınız. Kendinizi ona hazırlayın. İşte bu mahşer yerinin bir provasıdır dedi. O da muhteşem bir eğitim olmuş oldu.

Abdullah Trabzon:

Haccın duasında da hocam zorluk var. Peygamberimiz diğer ibadetlerde kolaylık dilememiş. Hacca niyet ederken niyette bile var. “Ya rabbi bana kolay getir ve kabul eyle.” Hakikaten zor bir ibadet o anlamda. Bir de zoru gösterip normalle karşılaşınca insanlar yorulduğunu hiç fark etmiyorlar.

Abdülaziz Bayındır:

Ben hep öyle yaptım şimdiye kadar. Bir keresinde 204 kişiyle şeytan taşlamaya girdik. Ben tek kişilik kahraman olarak çıktım dışarıya bütün arkadaşlar kaybolmuş. Meğer kaybolan benmişim!  Baktım hiç kimseyi bulamayınca doğru gittim Mekke’ye. Dediler ki hoca neredeydin? Siz kayboldunuz. Olur mu hep seni aradık.

Abdullah Trabzon:

Bu cidal kavramıyla ilgili şöyle bir yoruma da rastlamıştım ben. Mekkeli müşrikler hac mevsiminin tarihlerini değiştiriyorlardı. Bunu da müşrikler kendileri için bir panayır yeri olarak gördükleri için bu mevsimi o bölgenin mahsulünün vereceği tarihi ayarlıyorlar. Ayetle bu büyük bir uyarı müşriklere… Sizin hac tarihlerini değiştirmeniz küfürde azgınlığınızı gösteriyor. Bir o bir de Arafat vakfe yerlerde yapıldığı… O konuda da orada mı vakfe olacak burada mı vakfe olacak diye müşrikler kendi aralarında tartışmışlar. O yüzden bu cidal kavramı öyle de söylenebiliyor.

Abdülaziz Bayındır:

Burada nesi kavramını da ele alalım. Nesi demek erteleme manasına geliyor. Onun için mesela veresiye alışverişlere de aynı kelime kullanılır. Üç senede bir seneye bir ay ilave ederek… Biliyorsunuz 354 gün sürüyor ya. Üç senede bir ay fark ediyor. Onu ilave edip 13 aya çıkarıyorlar. Tekrar güneş yılına göre ayarlamış oluyorlar takvimi. Mevsimin değişmesini engellemek, kendi ürünlerini satabilmek için öyle yapıyorlar. Bu işi Yahudiler yapısal bir hale getirmişlerdir. Yani şu anda Yahudilerin sitesine girerseniz yıl Kameri aydır 354 gündür. Hıristiyanlarda da öyle hepsinde öyle… Çünkü 354 yılın durumu güneş yılından çok farklı. Biz ona alışmışız zannediyoruz ki o olmalı. Onlar hala yapıyorlar bunu halen devam ediyor. Güneş yılıyla ay yılını birbiriyle denkleştirmeye çalışıyorlar. Cenabıhak bunu asla kabul etmiyor. Kâfirlikte yapılan bir ilave ya da kâfirliği arttırmak şeklinde ifade ediyor. Hâlbuki bu sürekli değişse her defasında bir başka bölgenin malı oraya gelecek. Herkes orada malını satma imkânı bulacak.

Abdullah Trabzon:

Bugün de hocam böyle bir soru geliyor. Hac mevsimi kış aylarına gelse de serin serin gitsek ya da aynı şeyi ramazan için de dillendiriyorlar. Yazın uzun ve sıcak günlerinde oruç tutmakla kışın serin günlerinde oruç tutmak bir değil tabi. Allahın muradı burada yani senenin her mevsiminde o ibadetle tanışmak, rahatlığını da zorluğunu da görerek dengeyi sağlamak.

Abdülaziz Bayındır:

Sen burada uzun gün diyorsun. Burada uzun günse güney yarım kürede kısa gün oluyor. Burada sıcaksa orada serin oluyor. Evrensel bir din böyle olur başka olmaz.

Abdullah Trabzon:

Bir dördüncü yasak da saçın kökten tıraş edilmesi. Bu ayetin (Bakara 196) iniş sebebi Peygamberimizle birlikte Hudeybiye’ye gelen umre yapmak için gelen sahabelerden bir tanesi (Kab Bin Ucra). Hudeybiye musalahasının gerçekleştiği yer Mekke’nin sınır noktası. Oraya geldiklerinde Mekkelilerle bir türlü uzlaşamıyorlar. Kâbe’ye gidip tavaf edip umrelerini yapıp dönecekler. Mekkeliler izin vermiyor. Yaklaşık bir ay orada görüşmeler uzadığı için sersefil bir vaziyette Hudeybiye’de kalıyorlar. Bir gün Peygamberimiz Kab ibni Ucra’yı görmüş saçları da uzunmuş. Zaten onlarda bir gelenek var saçlarını uzatırlar hac mevsiminde saçlarını tamamen tıraş edip hem günahlardan arınma hem de kirlerden arınmayı bu vesileyle gerçekleştirirlermiş. İhram yasakları da olduğu için saçlarını tarayamıyor kesemiyor. Affedersiniz bitlenmiş. Yemek hazırlığı yaparken başından bitler düştüğünü görünce ey Kab sen rahatsız olmuyor musun bu durumdan? Evet ya Resulallah. Onun başını tıraş etmesini daha sonra da mümkün olursa da bir kurban kesmesini oradaki ya tıraş olursun fidye olarak ona oruç veya sadaka veya kurban gerekir saçını mazeretinden dolayı keserse böyle bir fidye öneriyor yüce rabbimiz. Ama sadece bu olay bizim için sebebi nüzulü bu ayetin. Hükmü bizim için de geçerli. Yani ihramlıyken başımızı tıraş edemeyeceğimizi bu ayeti kerimeyle anlıyoruz. Bu da bir sahabenin başına geldiği için böyle bir durum olduğu zaman ne yapacağımızı gösteriyor.

Yahya Şenol:

Tamamen kesmekle kısaltmak arasında bir fark var mı?

Abdülaziz Bayındır:

Fetih Suresi’ndeki ayette[2] diyor ya “saçlarınızı dipten kesmiş ve kısaltmış olarak mutlaka Mescidi-i Haram’a gireceksiniz.” Şimdi burada olay şu…  Tahrik dipten kesme, tahsir de saçı kısaltma. O zaman öbür ayetle bunun arasındaki fark ne? Bakara 196. Ayet Hudeybiye’de inen ayettir. Bu az önce okuduğum ayet de Fetih Suresi’nin ayeti Hudeybiye dönüşünde inen ayettir. Dolayısıyla arada az da olsa bir fark var ve ilerisinde “saçlarınızı kısaltmış ve dipten kesmiş olarak gireceksiniz” dendiği için kısaltma da yasağın kapsamına giriyor. Ondan sonra mahaline ulaşmadan saçınızı tıraş etmeyin ifadesi de mahsur kalan insanlar için söyleniyor. Dolayısıyla demek ki saçı kesmenin bir zamanı var. O da “Mescidi Harama gireceksiniz güven içerisinde”. Çünkü bir önceki durumda Mescidi Harama girememişti Müslümanlar Hudebiye’den geri dönmüşlerdi. “Hepiniz güven içerisinde saçlarınızı dipten kesmiş olarak ya da kısaltmış olarak gireceksiniz. (Fetih 48/27)” Şimdi mescidi harama saçları kısaltmış olarak gireceksiniz sözü, mescidi haramın ziyaretine sıra gelmeden saçın tıraş edilebileceğini gösteriyor. O da, ondan önceki fiil olan şeytan taşlama fiilidir bayramın birinci günü yapılacak işlerden. Önce şeytan taşlanır. Sonra kurban varsa kurban kesilir. Sonra taş, baş, tıraş derler. Dolayısıyla Mescidi Haram’a girdiğiniz zaman artık saçınızı tıraş etmiş olacaksınız. Ama umreciyseniz ihramlı olarak önce Kâbe’yi tavaf edersiniz. Arkasından Safa ve Merve arasında say etmeniz lazım o da Kuranı Kerim’de belirtiliyor. O beyti hac ve umre niyetiyle bir kere tavaf edeceksiniz ki sonra Safa ve Merve’ye sıra gelmiş olsun. Dolayısıyla yani bunların her birisinin detayları Kuranı Kerim’de var.

Yahya Şenol:

Bu yasakları ayrıca detayla bir şekilde işleyecek miyiz yoksa sorular soracak mıyız? Mesela insan kendi kendini tıraş ederek mi ihramdan çıkar yoksa o da yasak kapsamında mı? İlla bir başkası mı tıraş edip çıkartacak? Bir ihramlı kendisi gibi bir ihramlıyı tıraş ederek ihramdan çıkartabilir mi? Bu soru çok soruluyor.

Abdullah Trabzon:

Demin hocamız dedi ya selamla namazdan nasıl çıkıyorsak…

Abdülaziz Bayındır:

Sen şimdi namaz kılıyorsun ettahiyyatüyü okuyorsun, selama sıra geldi, ben de elimle senin kafanı çeviriyorum selamda! Böyle yapmazsam olmaz! Yani benim tıraş etmem gerektiği o demektir. Kardeşim selama sıra geldi mi sen yaparsın. Ama tıraş olmak farklı bir şeydir. Beceriyorsan sen tıraş olursun beceremiyorsan gider berbere tıraş olursun. O ana kadar yasak olan tıraş o anda vacip haline geliyor. Dolayısıyla orada vacip görev yapmış oluyor. Niye başkasını bekleyesin? Tıraş işi tabi kolay iş değildir herkes düzgün yapamaz. Şimdi sen al eline bıçağı saçını tıraş etmeye kalk. Ben yapsam herhalde dışarı çıktığım zaman herkes dalga geçer benle. Önemli olan emri yerine getirmek. O görevi kim yapıyor? Kim yapıyorsa saçı kesen de odur.

Abdullah Trabzon:

Belki buradan şunu yapabiliriz hocam. Peygamberimiz (sav) kendisi bayramın birinci günü Mina’da taşını atmış. Berberi varmış berberi başlamış sağından sonra solundan Peygamberimiz bile saçını kestirmiş birisine. Peki, o ne yapmıştı taşını atmış olabilirdi. O şart değil yani.

Bir de belki de ihramın Mekke’nin haremliğinin korunması muhafaza edilmesi için avlanma yasağı var Kuranla yasaklanan. Maide 1[3], Maide 96-97[4]. Avlanma yasağının bizim anlayabileceğimiz sebebi Mekke’nin doğal halinin muhafaza edilmesi. O arada bitkisinin… Peygamberimizin Fetih gününde de bana diyor bugün sabahtan akşama kadar, Mekke’nin fethi gerçekleştirilene kadar helal kılındı. Yani savaş hali olmamış ama nihayet orduyla girdi Peygamberimiz. O arada Mekke’nin haremliği belli bir süre kaldırıldı. Peygamberimize mahsus bu… Ama ondan önce belki dünya yaratıldığı günden o güne, o günden de kıyamete kadar Mekke’nin bir korunma altında olduğunu görüyoruz. Güven yeri. Bu avlanma yasağı çevreyi korumak Mekke’nin tabi halinin korunması için önemli bir şey. Yoksa orada gelenler daha önce bunun sebebi olarak şunu rivayet ederler Yemenliler eskiden hacca gelirken hiçbir şey yanlarına almadan hacca gelirlermiş. Yolda avlana avlana, dilene dilene ne bulurlarsa o şekilde… Bu alışkanlıklarını Mekke içerisinde de sürdürürlerse Mekke’de alan dar zaten oranın doğallığı ortadan kalkar düşüncesiyle böyle bir yasağın geldiği gibi de bir yorum var.

Yahya Şenol:

Bitkilere de şamil mi bu yasak? O ayetten çıkıyor mu?

Abdullah Trabzon:

Yok, peygamberimizin diğer hadisi şerifinden… Tabii ihramlıya yasak olan o da. Mekkeliler bitkiyle ilgili hadisler var. “Ey insanlar yeri ve göğü yarattığı gün Mekke’yi haram/dokunulmaz kılmıştır. Orası kıyamet gününe kadar haramdır. Bitkisine el sürünmez, av hayvanı ürkütülmez, buluntusu da sadece sahibine verilmek üzere ilan etmek için alınır.” Burada Hz. Abbas, izhir otu hariç olsun ya Resulallah diye söylemiş. Çünkü evler ve kabirler için ona ihtiyacımız var demiş. Peygamberimiz izhir otu hariç buyurmuşlar. Buhari’de Hac 76. Değişik rivayetler var. Güzel koku olması için evlerde onu kullanırlarmış.

Abdülaziz Bayındır:

Mesela şimdi şöyle bir şey var. Bir insan Arafat’ta vakfeden önce eşiyle ilişkiye girerse haccı iptal olur. Bu neye dayanıyor var mı bir hadisi şerif o konuda?

Abdullah Trabzon:

Onla ilgili rivayet edilen bir hadisi şerif var. Haccı ifsad olur ama devam eder haccına. Tekrar döndükten sonra tekrar aynı şekilde haccını yapar karı koca birbirinden ayrı yaptırılır. Ertesi sene tekrar yapılması ve karı kocanın ayrı olarak yaptırılması diye Hz. Ömer’in bir uygulaması olarak söyleniyor.

Abdülaziz Bayındır:

Burada şu var mesela karı koca ilişkisine karşılık gelen kelime Bakara197. Ayetteki refes kelimesi. Geçen de Ali Rıza Demircan’la bunu konuşuyorduk. Dedi ki tamam kabul edelim ki Arafat’ta vakfeden önce birisi eşiyle ilişkiye girdi ihramlıyken ve haccı iptal oldu. O zaman dedi aynı hükmü cidalda bulunan, füsukta bulunan kimselere de uygulamak gerekmez mi? Çünkü hüküm aynı kapsamda değil mi? Yani adam Arafat’a çıkarken bakıyorsun ki birbirlerine sopa bile çekiyorlar yani oluyor. Hac iptal midir burada? Fıkıh kitaplarında (refes olunca) hep iptal diye yazıyor ama kaynağı yok. Tıraş yasağı burada değil en azından. Kim o aylar içerisinde haccı kendisine farz ederse. Farz etmesi nasıl oluyor? O zaman adeta namaza nasıl başlıyorsunuz? Niyet ettim Allah rızası için namaza. Onun telbiyesi için de Allahuekber diyorsunuz. Aynı namazın Allahuekberi gibi telbiye. Niyetse niyet. Şimdi onu yapıp da namaza başladığın zaman şunu şunu şunu yapamazsın. Hacca başlarsa kimse artık bu yeni bir şey taahhüt etmiş oluyor. Hiçbir şekilde karı koca ilişkisi yok. Herhangi bir mücadele yok. Füsuk yok cidal yok. Üç şey yok. Bir insan fasıklık olacak, günah olacak bir davranış içerisine girse bu adamın haccı iptal mi oluyor? Ya da birisiyle mücadele etse iptal mi oluyor? Mesela şimdi bunlar onun neziri. Başladığı andan itibaren daha fazla üstlendiği görevler olmuş oluyor. Kendini yükümlü kılmak zorunda… Onun için Hac Suresi’ndeki budur.

Yahya Şenol:

Namazdaki olayla kıyaslama yapılabilirse oradaki ihrama aykırı bir davranış namazı bozuyor. Kaldığı yerden devam eder denmiyor. Burada da bozulursa orada da bozulur.

Abdülaziz Bayındır:

Ben namazı muhataplar kolay anlasın diye söyledim. Birebir kıyas kesinlikle olmaz. Mesela sen şimdi… Hac günlerce süren bir ibadettir. Namaz şurada nihayet kısa.

Yahya Şenol:

Av yasağını da belki buna katabiliriz. İbadetin devam ettiği anlaşılıyor ayetten orada. Tamam, ceza var ama devam ediyor ibadet. O fusuka girer. Öldürdün füsuk oldu. Ama cezanı çekip devam ediyorsun. Bir dahaki seneye kalmıyor iptal olmuyor.

Abdülaziz Bayındır:

Orada hac iptal edilecek deniyor bir. Bir dahaki sene tekrar haccını yapacak deniyor. Bu çok ağır bir yaptırım yani.(Ömrü var mı acaba?) Ömrü var mı başka. Bir de kolay mı? Bu gün bile gittiniz haccınızı yaptınız geldiniz. Uçağa bindin mi 2 saate gidiyorsunuz. Ama bu o kadar basit değil ki. Tekrar sıra geldi gelmedi. Bir de eskiden olsa altı ayda gidiyordu adam. Altı ay gidiş altı ay geliş sürüyor. Yani sen bir daha geleceksin diyorsun adama. Tamam de bir şey değil de delilin ne? Mesela burada diyor ki Bakara 196’da… Şimdi Abdullah hocanın doktorasında yaptığı keşiflerden en önemlilerinden birisi tefes kelimesiydi. Onu bir açıklar mısın…

Abdullah Trabzon:

Ayeti merkeze aldığımızda: Hac ibadetini sıralama itibariyle Arafat’ta vakfe, Müzdelife’de vakfe, gelip Mina’da şeytan taşlama ve vakfeleri yaptıktan sonra kurbanın birinci günü kurban ibadeti ondan sonra farz tavafı.

Abdülaziz Bayındır:

Şimdi bu elimdeki meal, siz de kendi elinizdeki meallere bakabilirsiniz. “Sonra kirlerini gidersinler” diyor. “Allahın kendilerine rızık olarak verdiği behimetil enam üzerine Allahın adını ansınlar.” Yani kurban bayramı kurbanını kessinler. O kurban bayramı kurbanıdır hac kurbanı değil. Hac kurbanı diye bir kurban yok. Hacla umre birleştirildiği takdirde kesilen bir kurban var. Peygamberimiz de hacca gittiğinde udhiyye denen kurban bayramı kurbanını kesmiştir. Hac kurbanı falan kesmiş değildir. Ondan sonra “ondan siz yiyin ve fakir olan sıkıntı içersinde olan kişilere de yedirin. (Hac 22/28)” Burada “sümme” aynı zamanda manasına gelir. Bu arada şunu da yapın demektir. “Aynı zamanda bunlar tefeslerini yerine getirsinler. (Hac 22/29)” Kaza kelimesi bir şey tam ve zamanında yapmak demektir. Buna verilen manaya bakalım: “Sonra kirlerini gidersinler. Adaklarını yerine getirsinler.” Adak ne? Hacının keseceği kurban yok bir kere. Hacının nezir kelimesine Müfredat’ın verdiği güzel bir anlam vardı: “daha önce kendinize farz olmayan bir şeyi kendinize farz etmiş olmanız.” Bir görevi üstlenmiş olmanız manasına geliyor. Bakın burada diyor ki… Bakın bu hacla umreyle ilgili yazılan kitaplarda nezir ile alakalı tek kelime geçmez. Sen gördün mü doktora yaptın bu konuda? (Yok) “Aynı zamanda tefeslerini kaza etsinler, yerine getirsinler.” Şimdi tefese diyor ki kir. Oraya gitmiş olan bir kişiye kirini temizlesinler denir mi? Hem de farz olmuş oluyor. Farz bir görev… “Nezirlerini yerine getirsinler ve Beytil Atik’i tavaf etsinler. (Hac 22/29)” Şimdi burada bakın şu açıklamalarını da okuyayım: “Hacıların kirlerini gidermelerinden maksat özellikle tıraş olmaları, tırnaklarını kesmeleri, koltuk altlarını ve kasıklarını temizlemeli ve genel olarak bütün bedeni kirlerden arınmalarıdır.” Bu hacılara mahsus bir emir mi?

Peki, nezir kelimesi ne manadadır? O çok önemli. Bir işten dolayı sana vacip olmayan bir şeyi vacip kılmandır. Şimdi mesela bir insanın eşiyle ilişkiye girmesi yasak mıdır? Değil. Ama hac ve umre için niyet ettiğin an eşiyle ilişkiye girmek yasağa dönüşmüş oluyor. Bu bir nezir oluyor işte. Her zaman için insanlarla mücadele etmeyeceksin, füsuk yok ama o zaman ilave bir görev oluyor. Avlanabilirsin normalde ama o sıra avlanamıyorsun kara avı, deniz avı değil ama… Ne avlayabiliyorsun ne yiyebiliyorsun. Tabi onu kabul etmiş sayılıyorsun. Hani bazı kuruluşlarda belge hazırlanır bir sürü maddeler. Şunun altını imzala dersin. İmzalamazsa sen o işe başlayamazsın. Bu senin nezirin olmuş oluyor. Sen bu haccı yapacaksan kardeşim eşinle ilişkiye girmeyeceksin, füsuku hiçbir zaman yapmayacaksın özellikle şimdi hiç yapmayacaksın aman dikkat et ha. Mücadeleyi bırak, av avlayamayacaksın ve av eti de yiyemeyeceksin. (Yahya Hoca: Yaparsam bunları da ceza ödemeye razıyım diyeceksin.) Ama bunu bakıyorsunuz, nezirlerini yerine getirsinler. Ortada bir emir. Hiçbir bağlantısı yok. Kirlerini temizlesinler. Hem de birinci sırada yer alıyor. Kaza kelimesi kir giderme manasına gelir mi? Olur mu öyle bir şey? (Nezir uyarma diye biliyoruz?) Nezir uyarma değil, bir şey üstüne görev olmadığı halde görev olarak almandır. Bir iş yerine girerken adam diyor ki benim işyerimin kuralları şunlar şunlar. Altını imzalarsan orada çalışırsın. İmzaladığın an nezir yapmış oluyorsun. (İhramsız bir kişinin avladığı hayvan eti de mi yenmiyor?) Av yasağıyla ilgili ayet Maide Suresi’nde diyor ki: “Deniz avı ve deniz yiyeceği size ve yolculara helal kılınmıştır. İhramlı olduğunuz sürece kara avı size haram kılınmıştır. (Maide 5/96)” Şimdi burada kara avı yukarıda deniz avı. Deniz avı demek denizde avlanan hayvanlar demektir. Yukarıda Allahütealâ diyor ki “ihramlıyken av hayvanını öldürmeyin (Maide 5/95)” diyor. Av hayvanını öldürmemek başka bir şey… Ama deniz avına gelince deniz hayvanını avlamak da yemek de serbest. “Behimetil enam size helal kılınmıştır.” İhramlıyken avı helal kılmamak şartıyla. Maide 3. Ayeti okuyor. Bakın burada avlanmadan bahsetmiyor. Burada kesmekten de bahsetmiyor. Behimetil enam size helal kılınmıştır derken herhalde hayvanı kesmeden yiyecek değilsin. Çok açık. Şimdi bunlar maalesef bir Kitap sünnet uyumsuzluğu vardır bizde ona maalesef dikkat etmezler. (İhramlı olmayan birinin avladığı et yenir mi?) Yenemez. (Orada yemek yerken bu av eti midir diye sormak mı lazım?) Gerekmez. Oraya gelen et av eti değildir normalde. Şimdi bir de tefes konusundaki eski ve yeni bilgileri okuyalım çok önemli bir bilgidir.

Abdullah Trabzon:

Tefes konusunda hicri 3. Yüzyılda yaşayan Ebu Ubeyde şöyle der: “tefes tırnakların, kesilmesi, bıyıkların kesilmesi, koku koklama, ilişki dışında ihramlıya haram olan her şeydir.” Daha sonra tefsirlerde kelimeye aynı anlam verilmiş ve bu anlam fıkıh kitaplarına da geçmiştir. Bize göre bu anlam ayetin kapsamıyla uyuşmamaktadır. Çünkü insanların hacca gelmelerinin sebebi bu tip fiilleri yapmak değildir. Bunları dünyanın her yerinde yapabilirler. Ayrıca yukarıda sözü edilen işler kaza fiilinin mefulü olamazlar. Bununla beraber tefeslerini tamamlasınlar ifadesindeki tefes sözcüğünün haccın temel ibadetlerinden yani menasiklerinden biri olması gerekir. Ayette tefesin yerine getirilmesi adağın yerine getirilmesi ve tavaf edilmesiyle birlikte zikredildiğine ve bu ikisi haccın temel görevleri olduğuna göre tefesin yerine getirilmesi de haccın temel görevlerinden birisi olmalıdır. Bu tefes kelimesi Arap şiirinde delil alınmak için bile geçmemektedir diyor Ebu Übeyde. Her ne kadar tefsir ve fıkıh kitaplarına bu kelime Arapçada yoktur dense de yukarıdaki hadiste Allahın Elçisinin bu kelimeyi tefsir ettiği açıkça görülmektedir.

Abdülaziz Bayındır:

Burada bir şey var arkadaşlar. Gerçekten son derece ilginç bir olaydır. Sözlükler, Ebu Übeyde de dilcidir. Diyor ki şiirlerde bile bu kelime yoktur hiçbir yerde geçmiyor tefes kelimesi. Hâlbuki Peygamberimiz (sav) hadisinde bu meseleyi gayet güzel bir şekilde açıklıyor. Sen şimdi ey Arap dilcisi bu konuyu peygamberimizin hadisinden öğrenmeyeceksin de nereden öğreneceksin? Hangi Arap şiiri onun hadisi kadar güçlü olabilir? Kaldı ki Arap şiirlerinin de eskilere ait olup olmadığı o kadar kesin değildir. Devam et.

Abdullah Trabzon:

Bu iddia delilsiz olduğu gibi kelimeye şu manalar da verilmiştir: şeytan taşlama, Arafat ve Müzdelife’de vakfe yapmak. Kurban kesmek. Kâbe’yi tavaf etmek, say yapmak… Yani bu kelime haccın bütün menasiklerini ifade eden bir yapıya büründürülmüştür. Allahın elçisinden gelen tefes açıklaması sahih ve güvenilir yollardan bize ulaşmıştır. Hadiste geçen kaza tefes ayetteki kullanım biçimi ile aynısıdır. Allahın elçisi bu sözü Arafat ve Müzdelife vakfesi için kullandığına göre bununla beraber Arafat ve Müzdelife vakfesini yapsınlar diye anlam vermek daha uygun olur. Peygamber (sav) Tay dağları istikametinden kafileye geç gelmiş. Demiş ki hep dağ tepelerinde dinlenebildim araları hep koşmayla geçirdim. Ancak şimdi burada size yetişebildim. Gelirken de Arafat üzerinde gelmiş. Peygamber (sav) diyor ki “Kim bizimle Müzdelife’de bu namazı kılar ve daha önce Arafat’tan gündüz ve gece geçerse tefesini yerine getirmiş olur.” Tefes ne oluyor o zaman? Arafat’taki vakfeyle, Müzdelife’deki vakfe olmuş oluyor.

Abdülaziz Bayındır:

(Tefesin manası için başka bir esere başvuruluyor) Kaza’ul menasik denmiş orada o da yanlış. Kazaul menasik dediğiniz zaman Kâbe’yi tavaf da girer, Safa ve Merve arasındaki say da girer. Şeytan taşlama da girer hepsi girer. Kaza’ul menasik dediğin zaman orada sınırları aşmış olursun. Ama gene şuradakinden gayet iyidir. Burada mesela “kirlerini gidersinler” ifadesinden çok daha iyi bir ifadedir.

Az önce söyledik ihramlıya kara avı yemek de haramdı ayeti kerimede. Onunla ilgili de hadisler olduğunu Enes Hoca söylüyor.

Enes Alimoğlu:

Sizin okuduğunuz hadise benzer hadisler var. Birisi Peygamberimize yaban eşeği de denir zebra avlamış getirmiş Peygamberimize ikram etmiş. Peygamberimiz de iade etmiş. İade edince adam üzülmüş tabi. Diyor ki: “Ben bunu sana niye iade ettim biliyor musun? Biz ihramlıyız da onun için.” Bu bir av etidir ve ayeti kerimede de az önce okuduk. Aynı olay her iki hadiste de yaban eşeği olayı. Birisinde Peygamberimiz iade ediyor diyor ki biz ihramlıyız bunu yemeyiz. Öbür hadiste de işaret ettiniz mi? Siz bunu gösterdiniz mi? Gösterenler yemesin biz yiyelim diyorlar. İkisi birbirine zıt olan iki hadis… İkisi de mutafakkun aleyh. Şimdi bu da hadisteki bir problemi ortaya koymuş oluyor. Mutafakkun aleyh ne demek? İkisi de Buhari’de de var Müslim’de de var. O zaman ikisinin aynı anda doğru olma şansı yok. Yani biri doğruysa diğeri yanlış… Dolayısıyla Peygamber’in (sav) Kuranı Kerim’i uygulamadan başka bir görevi olmadığı için ayeti kerimeler bakarız. Ayeti kerimede “ihramlı olduğunuz sürece kara avı size haram kılınmıştır” dediğine göre Maide Suresi’nin 96. Ayetinde ve Maide Suresi’nin ilk ayetinde de “ihramlıyken avlanmış eti kendinize helal kılmamak şartıyla” diye bir şart getirildiği için o peygamberimizin iade ettiği şeklindeki rivayeti almak mecburiyeti var. Hadis konusu bunun için problemli. Kitap sünnet bütünlüğü bu açıdan son derece önemlidir.

Peki, bu yasakları çiğneyenlere verilen cezalarla ilgili ne var? Kuranı Kerim’de bir işaret var mı verilen cezayla alakalı? Bir adam bu yasağı çiğnerse ne olacak? Sadece avla ilgili var.

Abdullah Trabzon:

Bir de tıraşla ilgili var hocam.

Abdülaziz Bayındır:

Tıraşla ilgili şöyle var. Adam hasta olur da ya da başında bir eziyet olur. Mesela bit taramış olur kesmesi gerekir. O zaman ilaç falan yok ya. Ya da başka bir şey olur saçını kesmesi gerekirse o zaman bir cezadan bahsediliyor. “Buna karşılık bir ödeme gerekir” deniyor. Oruç. Üç gün oruç ya da altı tane fakire birer fitre vermek ya da bir kurban kesmek… Bunlardan birini tercih edebilir. Bir bu var.

Bir de av var. Avda da öldürdüğünün dengi bir koyun, keçi, sığır, deve cinsinden bir şey olur. Daha aşağısı olursa bu sefer takdire kalır. Dolayısıyla onun cezası var. Bunlar dışında Kuranda Sünnette bir hüküm var mı? Kuran’da yok. Sünnette var mı?

Abdullah Trabzon:

Fıkıh kitaplarında çok detaylandırılmış ama sünnette Peygamberimizin Mina’da bu hacla ilgili yasakları kendine sorduklarında bu hacla ilgili verdiği tek cevap “bir sıkıntı yok”. Cezayla ilgili hiçbir şey yok.

Abdülaziz Bayındır:

Ya bu çok enteresan bir çalışma. Abdüsselam da çok güzel bir çalışma. O devir için çok önemli bir çalışma. Ben hayret ediyorum bu şahıs o dönemde bu çalışmayı yapmış da nasıl kelleyi kurtarmış!

Abdullah Trabzon:

Saç kesmeyle ilgili dipten mi kesmek yoksa kısaltma mı ile ilgili. Peygamberimizin bir olayı var. Peygamberimiz umrede ya da hacda yolda hacamat yaptırmış başından, ihramlıyken ama. Herhangi bir fidye verdiğine dair bir şey söylenmiyor.

Yahya Şenol:

Acaba diğerlerine bir ceza konması ama bunlara konmaması gerçekten haccın iptalini mi gösteriyor?

Abdülaziz Bayındır:

Hadis var mı o konuda Abdullah Hoca’nın çalışmasında da öyle bir şey rastlamadık.

Diğer Bir Katılımcı:

Diğer cezalarla kıyas yapılabilir mi? Mesela oruçluyken ilişkiye girmenin cezası var.

Abdülaziz Bayındır:

Nedir o ceza? Hayır, öyle bir şey yok. Oruçlu iken ilişkiye girmek diye bir olay yok. Bu zat eşine çok düşkün birisiymiş kendini tutamıyormuş. Ramazanda ilişkiye girmemek için zıhar yapmış ramazanla sınırlı olarak. Bir gece dayanamamış ilişkiye girmiş. Ertesi gün de gelip peygamberimize soruyor. Olay bu. Büyün bağlantılarını kopararak getiriyorlar orucun kefareti diye sunuyorlar. Adam kefaret de ödemiyor karlı çıkıyor üstelik! Karısına da bir şey yok. Bunların bir temeli yok. Peygamberimizin (sav) hadisi var: “Bir kişi ramazan orucunu kasten bozarsa ömrünün tamamını oruçlu geçirse onu kapatamaz.” Tövbe edecek bir daha böyle bir şey yapmayacak. Yapacağı o. Zıharı bozduğu için Peygamberimiz öyle söylüyor. Ziharın cezası da Mücadele suresinde vardır. Bu Allahın diniyse Allah nasıl emretmiş Peygamberimiz nasıl göstermişse öyle yapılır başka şekilde yapılmaz. Şunu söylerler biliyorsunuz ibadetler konusunda kıyas yapılmaz derler. Ben de diyorum ki keşke kıyas yapsaydınız hiç olmazsa azıcık bir şeye benzerdi. Öyle bir hüküm ortaya koyuyorlar ki bu olayda da olduğu gibi şimdi bak göreceğiz. Gak dedin mi ceza guk dedin mi ceza. Buradan hacca giden adam yanına bir sürü de koyun alacak şunu yaptı bir koyun şunu yaptı iki koyun. Olacak şey değil. Okuduk orada bakın Peygamberimiz bir sakıncası yoktur diyor.

Ömer Nasuhi Bilmen’den göstereyim. Çünkü o geçmişi çok güzel nakleder. Onun verdiği bütün bilgilere güvenebilirsiniz. Yani iyi bir fıkıh tarihi olarak kabul edilebilir.

Yahya Şenol:

Yani o Bakara’daki üç suç cezasız mı kalıyor ceza takdir edilmiyor mu? Suç ama cezası yok.

Abdülaziz Bayındır:

Sevapla ilgili bir şeydir. Sevap azalır. Bakın yapılmalarından dolayı bir koyun kesmek gereken suçlar diyor burada epeyce bir şey sayıyor. Mesela bir organına koku sürmesi, başının dörtte birinden azını tıraş etmesi, tüylerinden alması falan sayıyor. Bir sığır ya da deve kesilmesi gerekenler: Arafat’ta vakfeden sonra daha tıraş olmadan ya da saçları kısaltmadan önce kurulan cinsel ilişkiyle ziyaret tavafını, cünüp, hayız ya da nifas haline yapmaktan ibarettir. Şimdi ziyaret tavafını hayızlıyken yaparsan bu en büyük problemdir. Kadınlar Arafat’dan inerler adet olmuşlar. Uçaklar da kalkacak, temizlenmeleri de birkaç gün sürer. E ne yapalım? Efendim o halde tavaf olmaz. Peki, ne yapacağım? Ya tavafı yapar bir deve kesersin ya da beklersin. Peki, tavaf olmazsa… Mesela abdestsiz namaz olmaz değil mi? Bir insan bir sürü deve kesse abdestsiz namazı caiz olur mu?  O zaman abdestsiz tavaf yapılıyor. O zaman deveyi nereden çıkardın? Delilin ne? Tek delil Aişe validemizin ihrama girdiği zaman adetli olması ve umreyi yapmamış olmasıdır. Tamam, güzel de o zaman yüz binin üzerinde insan hacca gelmişti. O kadınların içerisinden bir tek Aişe mi adetliydi o günlerde? Niye Peygamberimiz bütün kadınlara açıklaması gereken bir meseleyi açıklamadı da sadece eşi olan Aişe’ye açıkladı. Oradaki diğer kadınların haberi olmamıştır bu olaydan. O zaman öyleyse burada başka bir şey var. Mümkündür ki Aişe validemizde çok fazla kanama oluyordur. Mescide girdiğinde mescidi kirletecektir. Gayet normal bir olay… Çünkü bazı kadınlarda böyledir bu. Olabilir. Çünkü olay sadece adet olsaydı o zaman bütün kadınlara ilan etmesi gerekirdi bunu Peygamberimizin. Bir de ayeti kerimede namaza kalktığınız zaman abdest alın ya da gusül abdesti alın diyor.

Uzun uzun sayıyor sonra. Bir de haccı iptal ettiren şeyler vardır. Arafat’ta vakfeden önce bir insan eşiyle ilişkiye girdiği zaman haccı iptal olur deniyor. İşte bunların hiçbirisinin kitaptan ve sünnetten bir delili yok. Sadece İbni Abbas’a dayandırılan bir şey vardı o var mı sende? Bu İbni Abbas meselesi de çok önemlidir arkadaşlar. Yani herhangi bir şey İbni Abbas’a dayandırılıyorsa orada dikkatler durmak lazım. Çünkü en fazla iftiraya uğrayan sahabelerdendir o. Peygamberimizin amcasının oğlu. Değerli bir ilim adamı. Onun ağzından bir şey naklettiğiniz zaman kimse sesini çıkaramıyor. O zaman bir şey İbni Abbas’a dayandırılıyorsa orada çok dikkatli olmak lazım. Sonradan kendi arzularını dine yamamaya çalışanların en çok kullandıkları kişilerden bir tanesi İbni Abbas’tır. İbni Abbas’tan gelen çok zayıf bir rivayete dayanırlar bütün bu sistemleri… Aslında orada da yok o. Bir vacibi ihlalden dolayı den gerekir şeklinde İbni Abbas’tan bir söz vardır o da bu kadar detaylı değildir. 1:20:00***Görüyor musunuz bakın ne hale gelmiş İslamiyet.

Yahya Şenol:

Sünnetle sabit olan yasak var mıdır?

Abdullah Trabzon:

Sünnetle sabit olan dikişli elbise giymek, boyalı ve kokulu elbise giymek, peçe ve eldiven giyme ve ayakkabı giyme diye dört tane var. Bir koku sürünmeyle ilgili, tırnak kesmeyle ilgili evlenme ve evlendirmeyle ilgili yasaklar var. Dikişli elbiseyle ilgili iki tane hadis var. Birisi Abdullah İbni Ömer’in Medine’de veda haccına hazırlanırken Peygamberimize soruyor: ihram olarak ne giymeli? Peygamberimiz de giymeyecekleri konusunda söylüyor. Birisi de İbni Abbas Necip’ten gelen bir grup Peygamberimize soruyor, ihramlı bir kişi sarık, takke, pantolon, şalvar, kokusu ve rengi olan bitkilerle boyanmış şey giyemez diyor. Ayağına da potin giyemez. Nalin giyebilir.

Abdulaziz Bayındır:

Nalin ayak bileğini açıkta bırakan ayakkabıdır. Bunu terliğe çevirdiler biliyorsunuz hacla ilgili kitapları okursanız üstü ve topukları açık ayakkabı giymek der. Şimdi adam bakar üstü açık topukları açık ben ayağıma bir şey mi yapıştıracağım alttan? Çünkü böyle bir ayakkabı olmaz. Bu neden söyleniyor? Enteresan bu da gerçekten çok ilginç bir şey. Ayağınıza mest var Peygamberimize mal edilen bir hadiste. Mestinizi topuklarınızdan keseceksiniz ve giyeceksiniz. Şimdi topuk kelimesinin anlamı ne? Topuk kelimesinin anlamı ehli sünnet ayak bileğinde o iki tarafa çıkık olan kemikler olarak kabul eder. O kemiklerin altından kesilirse tamam. Tamam da bir potini oradan kestiğiniz zaman o dağılır zaten bir daha giyilmez ki. Orada birisi yok ki iplikle geçsin çevresinden. İşin bir tarafı o. Bir de bu topuk kelimesinin şiada bir anlamı var. Şia da ayağın üstündeki iki tane çıkıntıya diyor. (Ayağını gösteriyor) Bu ayağın üstünde çıkıntı var ya bu iki tane kemiğin birleşmesinden oluşmuştur. Onlar abdest alırken ayaklarına mesh ederken o çıkıntıya kadar meshediyorlar. Topuk olarak orayı kabul ediliyor. Sünniler de topuk deyince bilekte iki yöne doğru olan kemikleri anlar. Ama bu incelikleri bilmeyenler Türkçeye topuğu ve üstü açık ayakkabı diye çevirince adam şaşırıyor ben ne giyeceğim? Bir de dikişsiz olacak deniyor. Dikişsiz ayakkabı mı olur? Sanki eskiden bu derece gelişmiş bir teknoloji mi vardı? Hakikaten hacılar büyük sıkıntılara sokuluyorlar.

Bir keresinde müftülükteyken birisi gelmişti. Adam düz tabanmış. Özel ortopedik ayakkabısı var. Ayakkabısına baktım. Ayak bileğinin altında yanları. Adama dedim ki sen bununla hacca gider gelirsin herhangi bir problem yok. Ama seni çok rahatsız ederler hiç kimseyi dinleme dedim. Adam gitti geldi dedi ki bana kurban kestirdiler! Yahu kardeşim bu o kadar bilinen bir şey ki ama şaşırtıcı bir şey. Adama da tembih ettim. Üstelik adamın kafile başkanı da bizim eski İstanbul müftüsü Selahattin Kaya’ydı. O bu konularda pirim vermez. Bir şey yok der devam ne olacak. Başkan o olmasına rağmen adama kestirmişler. Çünkü o kadar baskı yapmışlar ki adam kesmek zorunda kalmış. Sen o iki hadisi okusana ikisi de çok önemli o hadislerin kayıtlara geçsin.

Abdullah Trabzon:

İhramlıyken elbise giymeyi yasaklayan herhangi bir ayet yoktur. Bu yasak hadislere dayandırılmaktadır. Konuyla ilgili iki hadisten biri olan İbni Ömer rivayetine göre Medine’de Allah’ın elçisine ihramlı kimsenin neler giyeceği sorulmuş. O da şöyle cevap vermiş: “İhramlı bir kişi kamis, sarık, bürmüz seravih ya da zaferan bulaşmış bir giysi giyemez. Ayağına da huf giyemez. Ancak nalin bulamazsa hufların topuktan aşağı kısmını keserek giysin.” Kamis, gömlek, vücudun üst kısmına giyilen kollu gömlek. Yani üzerine aldığınızda üzerinizde duran bir giysi. Bu yasak erkeklerle alakalı kadınlarla ilgili hiçbir yasak söz konusu değil. Bürmüz başı örten bu da kapşonlu, daha çok kuzey Afrika da çok giyilen başı da örten bir giysi. Sirvan belden aşağı giyilen giysidir. Yani pantolon, pijama, gibi.

Abdülaziz Bayındır:

Bir de onların giydiği tübban diye bir şey var. Edep yerlerini kapatan kısa külot. Mesela Buhari’de vardır Aişe validemizin devesini güden bir kişi nasılsa altı açılıyor ona diyor ki sen tübban giymedin mi hacca giderken. Mesela bakın böyle bir kişi alttan kısa külot giymedin mi diye sormasına rağmen millet hasta olur alışkın olmadığı için birçokları yara olur ve pudra kullanırlar pişik olur.  Ama kitaplarda mazeretten dolayı bunu giyersen kurban gerektiği yazılır. Yani içtihadı Buhari’deki bir hadise tercih etmişlerdir. Hem de ibadette içtihad yoktur diyerek.

Abdullah Trabzon:

Allahın elçisi Arafat’ta müminlere yaptığı konuşmasında: Kim alt giysi bulamazsa seravi giysin, nalin bulamazsa, huf ayak bileklerini örten giysin… Bu ibadetin yapıldığı sırada söylediği bir söz zannediyorum o konu üzerinde söylediği en son sözü budur. Dikişli elbise giymeyle de ilgili İbrahim Nehayi dikişli elbise yasağını çıkaran ilk fakihin İbrahim Nehayi olduğu söylenir. Nehayinin ortaya attığı fakat hadis kaynaklarında bulunmayan bu dikişli elbise yasağı mezhepler tarafından da kabul edilmiştir. Bu yasak ast kabul edilerek bu yasak diğer elbiselere de kıyas yoluyla işlenmiştir.

Abdülaziz Bayındır:

Arafatta yapılan ve herkesin duyduğu o konuşmada pijama da giyebilir pantolon da giyebilir ayağını kapatan ayakkabı da giyebilir. Bir de şunu düşünün arkadaşlar. Siz Medine’den çıkacaksınız başınız açık. O çölü geçeceksiniz ve o çölü sandaletle geçeceksiniz. İki parça elbise olacak üzerinizde. Nasıl olur bu? Ve Arafat’da Peygamberimiz böyle diyecek. Az önce de Buhari ve Müslim’de geçen birbirine zıt rivayetler gördük değil mi? Burada da birbirine zıt iki rivayet var. Birisini bir kişi rivayet etmiş diğerini çok sayıda kişi rivayet etmiş. Arafat’taki daha sonra, Medine’deki daha önce. Medine’den o çölü geçmeyi düşündüğünüz zaman o Arafat’taki hadisin o şartlara daha uygun olduğunu görüyorsunuz.

Abdullah Trabzon:

Onun dışında boyalı ve kokulu elbise giyme. Peçe ve eldiven giymesi bayanlar için gibi…

Yahya Şenol:

Bunlarla alakalı bir ceza yok mu?

Abdullah Trabzon:

Hiçbirisiyle ilgili bir ceza yok. Peygamberimizin  uyguladığı bir cezayı orada göremiyoruz. (Kuran’da bulunan cezaları bir toparlayabilir miyiz hocam tekrar?)

Abdülaziz Bayındır:

Sadece şey var işte av hayvanı öldürürse onun karşılığında bir ceza ödemesi gerekiyor. Bir de saçlarında bir rahatsızlık olur da  saçlarını dipten kestirirse ya üç gün oruç tutacak. Ayette sadece oruç diyor da Peygamberimiz üç gün olduğunu söylüyor. Ondan sonra yahut altı fakire sadaka verecek. Sadaka ayette geçiyor altı tane olduğunu Peygamberimiz tarafından belirleniyor. Ya da kurban kesecek. Bir de şu var hacı umreyle birleştirene bir kurban düşüyor. Mesela şafiler onu bir ceza gibi kabul ediyorlar. Nicbal derler zorunlu manasında. Ama diğerleri öyle kabul etmez. Hanefiler bunu ceza olarak kabul etmezler.

Abdullah Trabzon:

Peygamberimizin orada icraatı diğer sahabelerle birlikte Medine’den geldiğinde tavafı yapıyorlar, sayı da yaptıktan sonra ihramdan çıkmadan önce Peygamberimiz “Kim yanında kurbanlık getirmediyse umreye dönüştürsün” Neden? Kurban bayramı gününe ulaşıncaya kadar saçınızı kesmeyin diyor. Orada Hz. Aişe umre yapmamış ama bu da diyor senin yapamadığın umrenin yerine.

Koku sürünmeyle ilgili peygamberimizin Huneyn gazvesi geceleyin umreye gidiyor, akşam yola çıktığı bir umre. Şöyle bir rivayet aktarılıyor: “Allahın elçisine bir adam geldi. Adamın üzerinde cübbe vardı saç ve sakalları sarıya boyamıştı zaferanla. Ey Allahın resulü ben bu umre için ihrama girdim ne yapmalıyım diyor. Yani hiçbir hazırlık yapmadan elbisesiyle niyet etmiş. Peygamberimiz diyor ki cübbeni çıkar, saç ve sakalındaki boyaları yıka haccında ne yapıyorsan umrende de onu yap diyor. Yani niyetlendiğinden dolayı şöyle bir ceza var diye bir şey göremiyoruz.

Abdülaziz Bayındır:

Fıkıhta ne diyor? Bir gün boyalı kalırsa kurban kesmesi gerekir. Aişe validemizden şöyle bir rivayet var. Peygamberimiz ihrama girmeden önce koku sürerdim ona. İhramdan çıkmasından Kâbe’yi tavaf etmeden koku sürerdim diyor. Sürdükten sonra o koku devam ediyor. Rivayetlerde vardır damla damla o sürülen yağlı kokular parlıyordu. (Umrede lavaboda kokulu sabun varmış, fark eder fark etmez ateş düşmüş gibi yıkadık.) Bir kere örfen o sabun güzel koku sayılmaz. Kuru sabun derler ona.

Yahya Şenol:

Şöyle bir soru var. Haccı temettüye niyet ederek ihrama giren bir kimse Hanefi mezhebine göre umre yapıp ihramdan çıktıktan sonra hac bitimine kadar tekrar umre yapamaz yaparsa ceza kurbanı kesmesi gerekir. Bunun doğruluğunu öğrenmek istiyorum.

Abdülaziz Bayındır:

Öyle bir şey hiç duymadım şimdiye kadar. Öyle bir yasak bilmiyorum ama yapılmasını hiç kimse tavsiye etmez. Öyle bir şey yok.

Abdullah Trabzon:

Hac aylarında umre için gidilmez. Belki bunu açıklamakta fayda var. Hatta cahiliye döneminde de onların bir uygulaması varmış. Yani hac aylarında umre yapmayı en büyük günah olarak algılarlarmış. En ağır suç günah olarak algılarlar. Hacdan döndükten sonra binek hayvanlarının sırtı onlar gitmişler gelmişler hayvanlar iyileşene kadar tekrar dönmezlermiş. Hac aylarında zaten hac ibadeti için hazırlık ve ibadetin yapıldığı aydır. Dolayısıyla hac aylarında umre yaparsanız onun için bir kurban gerekiyor. Yani hac aylarında umreden faydalanma umresi… Faydalandığınız için kurban kesiyorsunuz.

Abdülaziz Bayındır:

Şimdi bakın burada hac ve umre için kesilmesi gereken bir kurban yok. Sadece hacla umreyi birleştiren kişinin kesmesi gereken kurban var. Onu da bulamadığı zaman üç gün yerinde yedi gün de memleketinde oruç tuttuğu zaman yetiyor. Peki, öyle bir şey yoksa o kurban nedir? Şimdi getiriyorsunuz kurban bayramında kesmeniz gereken kurbanı orada kesmek için getiriyorsunuz. Peygamberimizin beraberindeki kurban oydu. Orada da diyor ki ayette “o hediy” hac kurbanı değil. Dolayısıyla o kurban hac kurbanı değil kurban bayramı kurbanıdır. Ama maalesef bunlar hiç anlaşılamamış şeylerdir. Anlaşılamamasının sebebi de ayetlerle hadisler arasında irtibat kurulamamış. Mesela bu ayetlerin az önce okuduğum ayetlerin tefsirlerine bakarsanız o kurbanların hac kurbanı olduğunu yazar. E peki hacda kurban var mı? Yok. E ne oldu peki? O kurban bayramı kurbanıdır. Ondan sonra derler ki kurban bayramı kurbanıyla ilgili Kuran’da hüküm yok! Mevcut hükümlerin tamamını hac kurbanına verirler. Ama hacda kurban diye bir görevi kaldırırlar ki doğrusunu yaparlar. Ondan sonra da çok ciddi sıkıntılar ortaya çıkar. Peki, peygamberimizin kestiği kurbanlar ne? Onlar hac kurbanıdır. O zaman Peygamberimiz ne yapmış? Haccı kıran mı yaptı? Evet, haccı kıran yaptı deniyor. Haccı kıran da bu şekilde ortaya çıkıyor. Haccı kıran diye bir hac yok. Yok, efendim hacla umreyi birlikte yapmış. Peki, kaç kere tavaf yaptı Peygamberimiz Kâbe’de? Geldiği zaman bir tavaf yaptı. Arafat’tan indiği zaman bir tavaf yaptı. Bir de giderken üç tane tavaf yaptı toplam. O zaman şafiler der ki öyleyse hacla umrenin tavafı birleştirilmiş tek bir tavaf olmuştur. Bir tane de say yaptı onu da onla birleştirdi… Yani karma karışık. Hanefi diyor ki iki tane kudüm tavafı yaptı. Sonra say yapacak sonra kudüm tavafını yapacak diyor. Allah Allah daha yeni mi geldi de kudüm tavafını yapsın? Onun arkasından Arafat’a gidip gelecek bir daha tavaf yapacak. Peygamberimiz öyle yapmamış. Ne oluyor? Yani işte burada bakın görüyorsunuz. İnsanın dili varmıyor ama bizim talebeler diyor ki hocam bu kadar da olur mu? Ben bunu her gün söylüyorum ama ne yapayım? Bu kadar da olmaması lazım ama olmuş maalesef.

Abdullah Trabzon:

Peygamberimiz yüz kadar kurban kesmiş.

Abdülaziz Bayındır:

İşte onların hiçbiri hac kurbanı değil. “İnsanlar içerisinde haccı ilan et. Sana yürüyerek, ya da bitkin binekler üzerinde gelsinler. Ondan sonra her derin vadiyi geçerek gelsinler. Kendi menfaatlerine şahit olsunlar. Malum günlerde… (Hac 22/27)” İbrahim (as) Kâbe’yi elverişli hale getirdikten sonra insanlar davet ediyor asırlardır hac umre yapılmamış. Peki, malum günler hangi günler? Kurban bayramı. Diyor ki her ümmete mensek oluşturduk. Yani kurban ve kurban zamanı… Zaman dememiz lazım. O zaman demektir ki bu beyler şimdiye kadar bu günlerde kestiğiniz kurbanı gelin burada kesin. Hacca gelenler burada kessinler tamam mı? Dolayısıyla Peygamberimizin kesiği kurbanların tamamı udhiyyedir. Gerçi biraz Suud’lar o işi aslına yaklaştırmışlar. Mesela o yayınladıkları o broşürde cezalar yok. Cezaları tamamen kaldırmışlar. Gak dersen kurban guk dersen kurban. Onu kaldırmışlar o güzel. Hadisi öne alan bir çalışmaları var ya. Keşke Kuranı öne alsalar her şey meydana çıkar.

Yahya Şenol:

Şu da soruluyor, hacca giden kadınlar adet geciktirici ilaç kullanıyorlar…

Abdülaziz Bayındır:

Hiç gerek yok.

Abdullah Trabzon:

Hocam Hz. Ebubekir’in eşi esma oğlu Muhammet’i bugün hacıların ihrama girdikleri yerde doğuruyor. Sonra diyor ki eşine ben ne yapacağım şimdi git peygamberimize danış. Peygamberimize diyor ki böyle böyle ne yapayım? Yani ibadeti yapsın mı dönsün mü? Peygamberimiz de diyor ki boy abdestini alsın kendini sıkı korusun ve devam etsin diyor. Kendini korusun herhalde kan akmasın manasındadır. Boy abdesti de nifas manasında değil ihrama girecek ya temiz girmesi manasında.

Abdülaziz Bayındır:

Bunu çok iyi hatırladın. Aişe validemiz adetliyse bu da nifas. Dememiş ki sen tavaf etme. Büyük bir ihtimalle Aişe validemizin o gün mescidi kirletmesi söz konusu olabilirdi. Çünkü bazı hanımlarda öyle oluyor. Demiyor ki sen tavaf edemezsin. Adet geciktirici ilaç kullanıyorlar. Bu kadınlar zararlı. Niye kullanıyorlar ki? Bak işte nifas olan bir kadın. Aişe validemiz miydi sadece nifas olan? Nifasla hayızın bir farkı yok ki. Peygamberimiz böyle örnek oluyor işte. Öyle bir hayat yaşıyor ki sizin kıyamete kadar karşılaşacağınız bütün problemlerin örneğini gösteriyor orada. Başka nasıl olacak? Ama bizim sürekli vurguladığımız kitap sünnet bütünlüğü var ya olaya bütüncül bakmak lazım. Noktasal baktığınız zaman resmi tümüyle göremiyorsunuz ve mutlaka yanılıyorsunuz.

(Yazıya Geçiren Efe Mısırlı – [email protected])

[1] Hac, bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet ederse (ihramını giyerse), hac esnasında kadına yaklaşmak, günah sayılan davranışlara yönelmek, kavga etmek yoktur. Ne hayır işlerseniz Allah onu bilir. (Ey müminler! Ahiret için) azık edinin. Bilin ki azığın en hayırlısı takvâdır. Ey akıl sahipleri! Benden (emirlerime muhalefetten) sakının. (Bakara 2/197 – D.V. Meali)

[2] And olsun ki Allah, Peygamberinin rüyasının gerçek olduğunu tasdik eder. Ey inananlar! Siz, Allah dilerse, güven içinde, başlarınızı tıraş etmiş veya saçlarınızı kısaltmış olarak, korkmadan Mescidi Haram’a gireceksiniz. Allah, sizin bilmediğinizi bilir. Size, bundan başka, yakın zamanda bir zafer verecektir. (Fetih 48/27, DİB Meali)

[3] Ey iman edenler! Akitleri(n gereğini) yerine getiriniz. İhramlı iken avlanmayı helal saymamak üzere (aşağıda) size okunacaklar dışında kalan hayvanlar, sizin için helâl kılındı. Allah dilediğine hükmeder. (Maide 5/1, D.V. Meali)

[4] Deniz avı ve onu yemek size de, yolculara da, geçimlik olarak helal kılınmıştır. İhramlı bulunduğunuz sürece kara avı size haram kılınmıştır. Huzuruna toplanacağınız Allah’tan sakının. Allah, hürmetli ev Kâbe’yi, hürmetli ayı, kurbanı, boynu tasmalı kurbanlıkları insanların faydası için ortaya koydu. Bu, Allah’ın göklerde ve yerde olanları bildiğini ve Allah’ın şüphesiz her şeyi Bilen olduğunu bilmeniz içindir. (Maide 96-97, DİB Meali)

Tüm Mukayeseli Fıkıh Müzakereleri
# İçerik Adı Yayınladığı Tarih Görüntülenme
1 Kitaba Çağrı 16 Eylül 2017
2 Kurban İbadeti 24 Ağustos 2017
3 Hadislerin Derlenmesinde İran Etkisi 19 Ağustos 2017
4 Diyanetin Fetö Raporu: Bu din bu hale nasıl geldi? 14 Ağustos 2017
5 Hilal, Fitre ve Bayram 28 Haziran 2017
6 Nebi’mizin Ramazan Hayatı 12 Haziran 2017
7 İmsak Ölçüleri 27 Mayıs 2017
8 Dini Siyasete Alet Etmek 20 Mayıs 2017
9 Nebilere Yüklenen Olağanüstü Özellikler 13 Mayıs 2017
10 Tarih Boyunca Nebilere Gösterilen Tepkiler 6 Mayıs 2017
11 Yanlış Şeriat Algısı Suç ve Ceza 29 Nisan 2017
12 Kapitalizmin Sonu 15 Nisan 2017
13 Faiz Bağlamında Modern Finansal Ürünler 8 Nisan 2017
14 Hadislere Bakışımız Nasıl Olmalı 1 Nisan 2017
15 Haram Aylar 25 Mart 2017
16 Kur’an’cılık Tehlikesi 1.Bölüm 20 Mart 2017
17 Din ve Devlet İlişkileri 1.Bölüm 11 Mart 2017
18 Cuma Namazı ve Hutbe’si 4 Mart 2017
19 Kur’an’a Göre Sihir Kavramı 25 Şubat 2017
20 Abese Suresi Bağlamında Nebi’mizin Korunmuşluğu 18 Şubat 2017
21 Ev İçi Mahremiyet Kuralları 11 Şubat 2017
22 Örtünme İle İlgili Hükümler 4 Şubat 2017
23 Baş Örtüsü ve Örtünme 28 Ocak 2017
24 Kur’an’nın Çözüm Üretmedeki Yeri 21 Ocak 2017
25 Yahudileri Gölgede Bırakan Hileler 16 Ocak 2017
26 Müslümanlar’da Allah’a Güven Krizi 31 Aralık 2016
27 Müslümanlığımızı Gözden Geçirme İhtiyacı 24 Aralık 2016
28 Ümmet Olamamanın Ağır Bedeli 17 Aralık 2016
29 Tarihsellik İddialarında Cezalar Örneği 10 Aralık 2016
30 Mezhepçiliğin Doğurduğu Acı Sonuçlar 3 Aralık 2016
31 Kur’an’nın Tarihselliği İddiası ve Miras Konusu 26 Kasım 2016
32 Takiye (Kimliği Gizleme) 19 Kasım 2016
33 Faiz ve Güncel Meseleler 12 Kasım 2016
34 Mehdi Gelicek mi ? 7 Kasım 2016
35 Hz.İsa Gelicekmi? 31 Ekim 2016
36 Çağdaş Ulemanın Usulsüzlüğü 22 Ekim 2016
37 Dinsel Çoğulculuk 15 Ekim 2016
38 Son Kitabı Devre Dışı Bırakma Projesi, Dialog 8 Ekim 2016
39 Fıtrat Zemininde Buluşma 1 Ekim 2016
40 Nisa 34. Ayet Bağlamında Kadına Şiddet 24 Eylül 2016
41 Kurban İbadeti 10 Eylül 2016
42 Kadının Dövülmesi 3 Eylül 2016
43 Kur’an’a Göre Hükmetmek 27 Ağustos 2016
44 15 Temmuz Darbe Gecesine Kurani Bir Bakış 20 Ağustos 2016
45 Paralel Dinin Olmazsa Olmazı Aracılık – 1 13 Ağustos 2016
46 Müslüman Gayrimüslim İlişkileri 2 Temmuz 2016
47 Zekat 25 Haziran 2016
48 Oruçla İlgili Hükümler 18 Haziran 2016
49 Uydurulan Dinde Yatsı Sonu, Seher ve İmsak Vakti 4 Haziran 2016
50 Uydurulan Dinde Mut’a Nikahı 28 Mayıs 2016
51 Uydurulan Dinde Şartlı Talak 21 Mayıs 2016
52 Uydurulan Dinin Dayatması Olarak Çocukların Evlendirilmesi 7 Mayıs 2016
53 Kölelik ve Cariyelik Mezheplerin Dayatması mı? 30 Nisan 2016
54 Musa Hızır Kıssasının Evrensel Mesajı 23 Nisan 2016
55 Sünnetin Delil Değeri 16 Nisan 2016
56 Kira Sertifikaları Faizsiz Ürün mü? 9 Nisan 2016
57 Suç-Ceza Dengesi Açısından Cinsel İstismar 2 Nisan 2016
58 Boşanma Konusunda Allah’ın Koyduğu Sınırlar 26 Mart 2016
59 Allah’ın Koyduğu Sınırlar Nasıl Aşıldı 19 Mart 2016
60 Muhsana, Kadına Pozitif Ayrımcılık 13 Mart 2016
61 İnsanlar ile Cinlerin Ortak Özellikleri 5 Mart 2016
62 Nebiler Günahtan Korunmuş mudur? 27 Şubat 2016
63 Bedir Savaşı Örneğinde Nebi ve Resul Farkı 20 Şubat 2016
64 Dinde Haram-Helal Koyma Yetkisi 13 Şubat 2016
65 Cinler 6 Şubat 2016
66 İlk İnsanın Yaratılışı 30 Ocak 2016
67 İnsanı İnsan Yapan Özellikler 23 Ocak 2016
68 Allah’ı İkinci Sıraya Koymak 16 Ocak 2016
69 Şirkle İman Arasındaki Kararsızlık 9 Ocak 2016
70 Mehdi Beklentisi 2 Ocak 2016
71 Her İnsan Allah’ı Bilir 26 Aralık 2015
72 Fıkıh Müzakereleri | Her İnsan Allah’ı Bilir 26 Aralık 2015
73 Bir Sömürü Aracı Olarak Halifelik – 2 19 Aralık 2015
74 Bir Sömürü Aracı Olarak Halifelik 12 Aralık 2015
75 Kur’ân’da Dindarlık 5 Aralık 2015
76 Tarih Boyunca Bir Siyasi Baskı ve Ötekileştirme Aracı Olarak Zındıklık 28 Kasım 2015
77 Geleneğe Göre Dinden Dönmenin Hükmü (Bölüm 2) 21 Kasım 2015
78 Geleneğe Göre Dinden Dönmenin Hükmü (Bölüm 1) 21 Kasım 2015
79 Kur’an’a Göre Dinden Dönmenin Hükmü 16 Kasım 2015
80 Kur’an’da Zina Suçu Ve Cezası 7 Kasım 2015
81 Tağut Doğru Yolun Üstünde Oturur 31 Ekim 2015
82 Hadis Uydurma Faaliyetleri 24 Ekim 2015
83 Kader İnancı Ve Nesih 17 Ekim 2015
84 Resulullah Sonrası Siyasi Gelişmeler 10 Ekim 2015
85 Nesih 3 Ekim 2015
86 Hac Ve Kurban 19 Eylül 2015
87 Terör Olayları Karşısında Nebevi Siyaset 12 Eylül 2015
88 Dinde Özgürlük 5 Eylül 2015
89 Dine Uyma Yerine Dini Kendine Uydurma 4 “Cariyelik” 29 Ağustos 2015
90 Dine Uyma Yerine Dini Kendine Uydurma 3 “Cariyelik” 22 Ağustos 2015
91 Dine Uyma Yerine Dini Kendine Uydurma 2 “Kitap Algısı” 15 Ağustos 2015
92 Dine Uyma Yerine Dini Kendine Uydurma 8 Ağustos 2015
93 Nebimizin Yürüttüğü Dış Politika 1 Ağustos 2015
94 Kadir Gecesi ve İmsak Vaktine Tavırlar 11 Temmuz 2015
95 Zekat 4 Temmuz 2015
96 Oruç İbadeti 2 27 Haziran 2015
97 Oruç İbadeti 20 Haziran 2015
98 Kutup Bölgelerinde İftar ve İmsak Vakitleri 13 Haziran 2015
99 Emtia Borsalarındaki İşlemlerin Fıkhi Hükmü 6 Haziran 2015
100 Kur’ân’a Göre Gece-Gündüz 30 Mayıs 2015
101 Prof. V. A. Yefimov’la Yapılan Toplantının Değerlendirilmesi 23 Mayıs 2015
102 İsra ve Mirac 16 Mayıs 2015
103 Berzah Alemi 2 9 Mayıs 2015
104 Berzah Alemi 2 Mayıs 2015
105 Enflasyon ve Faiz 25 Nisan 2015
106 İşsizlik Probleminin Kaynağı 18 Nisan 2015
107 Peygamberimizin Öldürülmesini Emrettiği Kişiler Hakkındaki Rivayetler 4 Nisan 2015
108 Faizsiz Sistemin İlkeleri (Zekat-Faiz Karşılaştırması) 28 Mart 2015
109 Faizsiz Sistemin İlkeleri – Faizsiz Bankacılık 28 Mart 2015
110 Faizsiz Sistemin İlkeleri (Enflasyon) 21 Mart 2015
111 Faizsiz Sistemin İlkeleri (Bankacılık) 14 Mart 2015
112 Faizsiz Sistemin İlkeleri 7 Mart 2015
113 Tecavüz Suçunun Cezası 28 Şubat 2015
114 İdam Cezası ve Kıssas Tartışmaları 21 Şubat 2015
115 Ceza Hukukunun Genel Prensipleri 14 Şubat 2015
116 Kur’ân’da Ruh Kavramı 7 Şubat 2015
117 İcmanın Delilleri ve Değerlendirilmesi 24 Ocak 2015
118 Fıkıh Müzakereleri | Ceza Hukukunun Genel Prensipleri 17 Ocak 2015
119 Nebiye Hakaretin Cezası 10 Ocak 2015
120 Noel ve Mevlid Kandili Kutlamalari 3 Ocak 2015
121 Kelime Oyunları ve Şeb-i Arus 27 Aralık 2014
122 Evlilik Nedeniyle Ortaya Çıkan Haramlık 20 Aralık 2014
123 Talak’ın Şarta Bağlanması 13 Aralık 2014
124 Kadının Boşanma Hakkı 6 Aralık 2014
125 Boşanmanın Hükümleri 29 Kasım 2014
126 Küçüklerin Evlendirilmesi 22 Kasım 2014
127 İslam Hukuku-Roma Hukuku Karşılaştırması 15 Kasım 2014
128 Beni Kureyza Yahudileri ve Esirlerin Öldürülmesi 8 Kasım 2014
129 İslâm Miras Hukukunda Kelâle 3 Kasım 2014
130 Batı Güdümlü İslam Anlayışında Kur’an Sünnet Algısı – 2 25 Ekim 2014
131 Batı Güdümlü İslam Anlayışında Kur’an Sünnet Algısı 18 Ekim 2014
132 İslam Alimlerinin Işid’e Gönderdikleri Mektubun Eleştirisi 11 Ekim 2014
133 Kurban İbadeti 27 Eylül 2014
134 Birbirimizden yardım istemek şirk midir? 9 Ağustos 2014
135 Nafile Oruç 2 Ağustos 2014
136 Zekat ve Fitre 26 Temmuz 2014
137 Kadir Gecesi 19 Temmuz 2014
138 Tarihi gelişimi ve Hükümleri Açısından İtikaf 12 Temmuz 2014
139 Yatsının Son Vakti 5 Temmuz 2014
140 Vakti Dışında Namaz, Süresinden Fazla Oruç 28 Haziran 2014
141 Bakara 187. Ayet Işığında Oruç İbadeti 21 Haziran 2014
142 Kimler Oruç Tutabilir 14 Haziran 2014
143 Orucun Tarihi ve Meşruiyeti 7 Haziran 2014
144 Ecel ve Şehitlik – Sorular ve Cevaplar 24 Mayıs 2014
145 Ecel ve Şehitlik 17 Mayıs 2014
146 Seferilik Mesafesi ve Müddeti 10 Mayıs 2014
147 Yolculukta Namaz – 2 26 Nisan 2014
148 Dinden Dönmek 19 Nisan 2014
149 Yolculukta Namaz 5 Nisan 2014
150 Namazı Terketmenin Hükmü 29 Mart 2014
151 Namazda Zikir 8 Mart 2014
152 Kadınların Cemaate Katılması 1 Mart 2014
153 Cemaatle Namaz – 2 22 Şubat 2014
154 Cemaatle Namaz 15 Şubat 2014
155 Sehiv Secdesi 8 Şubat 2014
156 Namazı Bozan Haller – 2 1 Şubat 2014
157 Namazı Bozan Haller 18 Ocak 2014
158 Cumanın Farzından Önceki ve Sonraki Sünnetler 11 Ocak 2014
159 Cuma Hutbesi 4 Ocak 2014
160 Cuma Namazı 28 Aralık 2013
161 Sünnet Namazları 21 Aralık 2013
162 Vitir Namazı 14 Aralık 2013
163 Teheccüd Namazı 7 Aralık 2013
164 Kur’an’da Melek ve Cin Kavramları – Sorular 23 Kasım 2013
165 Kur’an’da Melek ve Cin Kavramları – 2 18 Kasım 2013
166 Kur’an’da Melek ve Cin Kavramları 2 Kasım 2013
167 Cezanın Amacı Açısından Mağdur Hakları 26 Ekim 2013
168 Bayram Namazı ve Teşrik Tekbirleri 12 Ekim 2013
169 Tarihi, Amacı ve Ahkamı Yönüyle Kurban 5 Ekim 2013
170 Kur’an’da Münafıkların Durumu – 2 28 Eylül 2013
171 Kur’an’da Münafıkların Durumu 21 Eylül 2013
172 Günümüz İslam Dünyasının Problemleri 14 Eylül 2013
173 Bedel Hac – Doç.Dr. Servet Bayındır 7 Eylül 2013
174 Allah’ın Bilgisi ve Kader 24 Ağustos 2013
175 Mısırdaki Müslümanların Durumu 17 Ağustos 2013
176 Kadir Gecesi 3 Ağustos 2013
177 İmsak Tartışmaları 27 Temmuz 2013
178 Kutup Bölgelerinde İbadet Vakitleri 20 Temmuz 2013
179 Kader 19 Ocak 2013
180 Kıyamet Alametleri 22 Aralık 2012
181 Kur’an Sünnet Bütünlüğünde Kurban İbadeti 20 Ekim 2012
182 Kur’an Sünnet Bütünlüğünde Hac İbadeti 13 Ekim 2012
183 Faiz-Zekat İlişkisi 6 Ekim 2012
184 Namazların Birleştirilmesi 29 Eylül 2012
185 İslama Yönelik Saldırılar 22 Eylül 2012
186 Alternatif Bir Finansal Ürün Olarak Kira Sertifikaları(SUKUK) 15 Eylül 2012
187 Öğle ve İkindi Namazlarının Vakitleri 8 Eylül 2012
188 Yatsı Namazı Vaktinin Bitişi 1 Eylül 2012
189 Kur’an’a Göre Gelenek 25 Ağustos 2012
190 Bayram Namazı ve Fitre 18 Ağustos 2012
191 Televizyondan Kabe İmamına Uyulabilir mi? 11 Ağustos 2012
192 Ramazan Ayının İnsana Sunduğu Fırsatlar 4 Ağustos 2012
193 İmsak Vakti ve Seher – 2 28 Temmuz 2012
194 İmsak Vakti ve Seher 21 Temmuz 2012
195 Nesih, Kıblenin Değişmesi Örneği 23 Haziran 2012
196 İsra ve Miraç 16 Haziran 2012
197 Uydurma Hadisler – Harun Ünal 9 Haziran 2012
198 Sezaryen Doğum 2 Haziran 2012
199 Vahiy – Sünnet İlişkisi 26 Mayıs 2012
200 Nesih Kavramı 19 Mayıs 2012
201 Din ve Tıp Açısından Sünnet 14 Mayıs 2012
202 Din ve Müzik 5 Mayıs 2012
203 Hadislerin Kur’an’a Arzı 28 Nisan 2012
204 Türkiye’de Kutlu Doğum Etkinlikleri 21 Nisan 2012
205 Allah’ın Elçisini Doğru Anlamak 14 Nisan 2012
206 Kur’an Öncesi Mekke Toplumu 7 Nisan 2012
207 Faizsiz Bankacılğın Problemleri 31 Mart 2012
208 Hz.Muhammed’in(S.A.V.) Tebyin Görevi 24 Mart 2012
209 İslam ve Türk Medeni Kanunu(TMK) Miras Sistemlerinin Mukayesesi 17 Mart 2012
210 Kur’an’a Göre Tağut Kavramı 10 Mart 2012
211 Farklı İnançların Birlikte Yaşamasının Doğal Kuralları 3 Mart 2012
212 Kur’an’a Göre Resule İman, İtaat ve İttiba 25 Şubat 2012
213 Organ Nakli 18 Şubat 2012
214 Sebeb-i Nüzul Meselesi 11 Şubat 2012
215 Daru’l-Harbde Faiz 4 Şubat 2012
216 İftida 28 Ocak 2012
217 Talak (Boşanma) 21 Ocak 2012
218 Gayrimüslimlerle Evlilik 14 Ocak 2012
219 A’raf Ehli 7 Ocak 2012
220 Müminler Cehenneme Girecekler Mi? – 2 31 Aralık 2011
221 Müminler Cehenneme Girecekler Mi? 24 Aralık 2011
222 Çocukların Evlendirilmesi 17 Aralık 2011
223 İnanç Özgürlüğü 10 Aralık 2011
224 Evliliğin Denetlenmesi 3 Aralık 2011
225 Adetli Kadın Kur’an’a Dokunabilir mi? 26 Kasım 2011
226 Hz.İsa’yı(a.s.) Geri Getirmek İsteyenlerin Hedefi 19 Kasım 2011
227 Nebi ve Resul Kavramları 12 Kasım 2011
228 Kurban Bayramına Nasıl Hazırlanmalıyız? 5 Kasım 2011
229 İcma Delili ve Değerlendirilmesi 22 Ekim 2011
230 Vekaletle(Bedel) Hac 15 Ekim 2011
231 İhram Yasakları 8 Ekim 2011
232 Kadınların Yolcuğu 1 Ekim 2011
233 Kur’an ve Sünnet Işığında Hac İbadeti 24 Eylül 2011
234 Faiz Anlayışı 10 Eylül 2011
235 Bayram Namazı 27 Ağustos 2011
236 İmsak Vakti 20 Ağustos 2011
237 Teravih Namazı Konusunda Diyanet’e Cevap 13 Ağustos 2011
238 Oruç Tutamayanlar Ne Yapmalı? 6 Ağustos 2011
239 Güneşin Batmadığı Yerlerde Namaz Vakitleri 2 Temmuz 2011
240 Yatsı Namazının Vakti 7 Mayıs 2011
241 Allah’ın İndirdikleri İle Hükmetmeyenler – 2 30 Nisan 2011
242 Allah’ın İndirdikleri İle Hükmetmeyenler 23 Nisan 2011
243 Günahlarla İlgili Kavramlar – 2 2 Nisan 2011
244 Günahlarla İlgili Kavramlar 26 Mart 2011
245 Büyük Günahlar – 3 19 Mart 2011
246 Büyük Günahlar Nelerdir? 12 Mart 2011
247 Büyük Günah İşleyenlerin Durumu 5 Mart 2011
248 Ye’cüc ve Me’cüc 26 Şubat 2011
249 Dabbetü’l-Arz 19 Şubat 2011
250 Tarikatlarda Vesile ve Tevessül 12 Şubat 2011
251 Evliyanın Yardımı İle İlgili İddialar – 2 5 Şubat 2011
252 Kutuplarda Namaz Vaktinin Tespiti 29 Ocak 2011
253 Evliyanın Yardımı İle İlgili İddialar 22 Ocak 2011
254 Kâlû Belâ Olayı Hakkında Sorulan Sorular – 2 1 Ocak 2011
255 Kâlû Belâ Olayı Hakkında Sorulan Sorular 25 Aralık 2010
256 Mehdi İnancı 18 Aralık 2010
257 Kur’an’a Göre Zekat Oranları 4 Aralık 2010
258 Artan Malı İnfak Etme 27 Kasım 2010
259 Vitr Namazı 13 Kasım 2010
260 Bayram Namazları 6 Kasım 2010
261 Sehiv Secdesi – Mukayeseli Fıkıh Dersleri 30 Ekim 2010
262 Kurban İle Alakalı Sorular 23 Ekim 2010
263 Hac Farklı Aylarda Yapılabilir mi? – Fıkıh Dersi 9 Ekim 2010
264 Başkasının Yerine Hacc Yapmak 2 Ekim 2010
265 Hilal İle İlgili Sorulan Sorular 25 Eylül 2010
266 Cariyeler İle İlgili Sorulan Sorular 18 Eylül 2010
267 ORUÇ BOZMANIN CEZASI 4 Eylül 2010
268 Zekat 28 Ağustos 2010
269 İmsak ve Yatsı Vakitleri – 2 21 Ağustos 2010
270 İmsak ve Yatsı Vakitleri 14 Ağustos 2010
271 İsra ve Miraç -2 10 Temmuz 2010
272 İsra ve Miraç -1 3 Temmuz 2010
273 İcma’a Delil Getirilen Hadisler 26 Haziran 2010
274 İcma 19 Haziran 2010
275 Başörtüsü ve Örtünme 12 Haziran 2010
276 Mezheplerin Tutarlılığı 29 Mayıs 2010
277 Asabe Siyaset İlişkisi (Kızın Çocuklarının Mirasçılığı Örneği) 22 Mayıs 2010
278 Kur’an’ı Açıklama Usulü 15 Mayıs 2010
279 Kartepe Programı Değerlendirme 5 Mayıs 2010
280 Abdestte Ayakların Mesh Edilmesi 24 Nisan 2010
281 Hudeybiye’den Geri Kalanlar 13 Nisan 2010
282 Peygamberimizin Zeynep (ranha) ile Evliliği 3 Nisan 2010
283 Bedir Savaşı 20 Mart 2010
284 Kur’an Sünnet Bütünlüğü: Allah’ın İzni Meselesi 13 Mart 2010
285 Vahiy Çeşitleri 6 Mart 2010
286 Kadınların Özel Halleri 11 Şubat 2010
287 Kur’an’a Göre Zekat Nispeti 6 Şubat 2010
288 Vahy-i Gayr-i Metlüv’e Dair Getirilen Deliller -1 30 Ocak 2010
289 Iskat (Ölen Kimseyi İbadet Borçlarından Kurtarmak) 16 Ocak 2010
290 Dini Tebliğ ve Uygulamada Cebrailin Rolü -2 2 Ocak 2010
291 Dini Tebliğ ve Uygulamada Cebrail’in Rolü 26 Aralık 2009
292 Kuran ve Sünnet Bütünlüğü – Kurban 21 Kasım 2009
293 Kuran ve Sünnet Bütünlüğü – Kıble Meselesi -2 14 Kasım 2009
294 Kuran ve Sünnet Bütünlüğü – Kıble Meselesi -1 7 Kasım 2009
295 Kuran ve Sünnet Bütünlüğü – Kur’anı Anlama 31 Ekim 2009
296 Kuran ve Sünnet Bütünlüğü – Yolculukta Namazin Kısaltılması Örneği 24 Ekim 2009
297 İsa Aleyhisselam Tekrar Gelecek mi? -2 17 Ekim 2009
298 İsa Aleyhisselam Tekrar Gelecek mi? 1-1 10 Ekim 2009
299 İsa Aleyhisselam Tekrar Gelecek mi? 1-2 10 Ekim 2009
300 Hanefi Mezhebinin İçki ile İlgili Görüşleri -1 3 Ekim 2009
301 Hanefi Mezhebinin İçki ile İlgili Görüşleri -2 3 Ekim 2009
302 Mirasta Avliye Meselesi -1 26 Eylül 2009
303 Mirasta Avliye Meselesi -2 26 Eylül 2009
304 Kasten Orucu Bozanın Cezası -1 12 Eylül 2009
305 Kasten Orucu Bozanın Cezası -2 12 Eylül 2009
306 Oruç Keffareti -2 29 Ağustos 2009
307 Oruç Keffareti -1 29 Ağustos 2009
308 Adetli Kadının Orucu -1 22 Ağustos 2009
309 Adetli Kadının Orucu -2 22 Ağustos 2009
310 Hastaların Orucu -1 15 Ağustos 2009
311 Hastaların Orucu -2 15 Ağustos 2009
312 Namazda Örtünme / 2-1 8 Ağustos 2009
313 Namazda Örtünme / 2-2 8 Ağustos 2009
314 Namazda Örtünme / 1-1 1 Ağustos 2009
315 Namazda Örtünme / 1-2 1 Ağustos 2009
316 Kur’an’da Örtünme -1 18 Temmuz 2009
317 Kur’an’da Örtünme -2 18 Temmuz 2009
318 Gayrimüslimlerle Evlilik -1 11 Temmuz 2009
319 Gayrimüslimlerle Evlilik -2 11 Temmuz 2009
320 Müşriklerle Evlilik -1 4 Temmuz 2009
321 Müşriklerle Evlilik -2 4 Temmuz 2009
322 Ehli Kitap ve Müşrikler -1 27 Haziran 2009
323 Ehli Kitap ve Müşrikler -2 27 Haziran 2009
324 Hayvan Kesimi / 2-1 20 Haziran 2009
325 Hayvan Kesimi / 2-2 20 Haziran 2009
326 Hayvan Kesimi -1 13 Haziran 2009
327 Hayvan Kesimi -2 13 Haziran 2009
328 Helal Gıda ve Jelatin Konusu -1 6 Haziran 2009
329 Helal Gıda ve Jelatin Konusu -2 6 Haziran 2009
330 Nafile Namazlar -1 9 Mayıs 2009
331 Nafile Namazlar -2 9 Mayıs 2009
332 Vitir Namazı -1 2 Mayıs 2009
333 Vitir Namazı -2 2 Mayıs 2009
334 Kur’an’ın Genel Açıklaması -1 25 Nisan 2009
335 Kur’an’ın Genel Açıklaması -2 25 Nisan 2009
336 Namazın Mekruhları -1 11 Nisan 2009
337 Namazın Mekruhları -2 11 Nisan 2009
338 Namazı Bozan Şeyler -1 4 Nisan 2009
339 Namazı Bozan Şeyler -2 4 Nisan 2009
340 Namazda Konuşmak -1 28 Mart 2009
341 Namazda Konuşmak -2 28 Mart 2009
342 Namazda Abdestin Bozulması / 2-1 21 Mart 2009
343 Namazda Abdestin Bozulması / 2-2 21 Mart 2009
344 Namazda Abdestin Bozulması / 1-1 14 Mart 2009
345 Namazda Abdestin Bozulması / 1-2 14 Mart 2009
346 Namazda İmamlık / 3-1 28 Şubat 2009
347 Namazda İmamlık / 3-2 28 Şubat 2009
348 Namazda Saf Düzeni -1 21 Şubat 2009
349 Namazda Saf Düzeni -2 21 Şubat 2009
350 Namazda İmamlık / 2-1 14 Şubat 2009
351 Namazda İmamlık / 2-2 14 Şubat 2009
352 Namazda İmamlık / 1-1 7 Şubat 2009
353 Namazda İmamlık / 1-2 7 Şubat 2009
354 İmamın Arkasında Kıraat -1 24 Ocak 2009
355 İmamın Arkasında Kıraat -2 24 Ocak 2009
356 Namazda Okunan Sûre ve Ayetler / 4-1 17 Ocak 2009
357 Namazda Okunan Sûre ve Ayetler / 4-2 17 Ocak 2009
358 Namazda Okunan Sûre ve Ayetler / 3-1 10 Ocak 2009
359 Namazda Okunan Sûre ve Ayetler / 3-2 10 Ocak 2009
360 Namazda Okunan Sûre ve Ayetler / 2-1 3 Ocak 2009
361 Namazda Okunan Sûre ve Ayetler / 2-2 3 Ocak 2009
Kuran Dersi Canlı Yayın